ژئوسایت تنگه ی چاهکوه( chahkuh Gorge Geosite)

از اصلی ترین عوامل نام گذاری این ژنوسایت به نام چاهکوه، وجود چاه های آب و استفاده مردم از این چاهها در طی سال های متمادی است.

تنگه چاهکوه در بخش شمال غربی جزیره در نزدیکی روستای حاهوی شرقی قرار دارد. این ژئوسایت نمونه ویژه و کم نظیر از عملکرد فرسایشی آب جاری و تشکیل یک دره کانیونی است. حرکت سریع و قدرتمند آب در بارندگی های شدید و نادر، عامل اصلی شکل گیری این تنگه بوده است. با این حال، فرسایش آبی یک عامل ثانویه در شکل گیری این تنگه به شمار می رود و این فرسایش در امتداد یک درزه و شکستگی اصلی رخ داده است.

طبقات دربرگیرنده این تنگه بخشی از یال تاقدیس سلخ است که کوه نمکدان در آن رخنمون دارد. تاقدیس یک ساختار محدب گنبد مانند است که در اثر فشارهای درونی و جانبی و در نهایت چین خوردگی لایه های زمین پدید می آید.

به دلیل فشارهای جانبی و کشیده شدن لایه های تاقدیس، درزها، ترکها و شکستگی (گسل)هایی در دیواره (یال) تاقدیس پدید می آیند. این درزها و شکستگی ها نقاط ضعف دیواره هستند و عوامل گوناگون فرسایشی در آن نقاط عملکرد قوی تر و موثرتری دارند. تنگه چاهکوه یکی از این شکستگی های اولیه و سپس توسعه یافته توسط عوامل فرسایشی است.

در راستای عمود بر امتداد تنگه اصلی، یک تنگه دیگر نیز به چشم می خورد که عامل اصلی تشکیل آن، یک درزه طولی کاملا بارز است که امتداد گسستگی آن را آشکارا می توان دید.

یکی از ویژگی های سازند زمین شناسی تنگه چاهکوه، غیرقابل نفوذ بودن آن در برابر آب است. این عامل موجب می شود آب در درون آن جاری شده و درز و شکاف های آن را پر کرده و بفر ساید.

به طور کلی تاقدیس ها و مناطق پیرامون آنها از مناطق پرجنبش و نا آرام به ش مار می روند که همین موضوع عامل پدید آمدن گسلها و درز و شکاف های فراوان در لایه های زمین این مناطق است. وجود اشکال مقعر کروی، بیضوی و خطی در دیواره های تنگه حاصل عملکرد مکانیکی آب، یکنواخت نبودن جنس دیواره در تمامی نقاط و در نتیجه عملکرد بارز فرسایش است.

همچنین حمل قطعات سنگی توسط آب و حرکت چرخشی آنها در داخل تنگه موجب بوجود آمدن گودال ها، اشکال کاسه ای و دیگ غول ( Pot – hole ) و فرم های فرسایشی دیگر شده است. مردم محلی از این خاصیت سازند تنگه استفاده جالبی کرده اند و با حفر گودال هایی در کف تنگه. امکان گردآوری و ذخیره آب باران را فراهم نموده اند. با توجه به خشک بودن جزیره و ارزش زیاد آب باران در قدیم، این ابتکار بسیار ارزشمند و موثر بوده است.

ساختارهای تکتونیکی:

یکی از پدیده های قابل مشاهده در تنگه چاه کوه عملکرد گسل های با راستای شرقی- غربی است که عمود ابر دره اصلی تنگه چاهکوه هستند. این گسل ها که به صورت موازی با یکدیگر هستند، دارای آیینه گسلی تقریبا عمودی و خش لغزهابی با نشانه حرکت چپ گرد با مولفه نرمال هستند.

فرسایش لانه کبوتری از اشکال فرسایش انحلالی( تافوتی)در طبقات ماسه سنگی است این فرسایش حاصل عملکرد بادهای حاوی قطرات آب شور دریا است که با تبخیر آب و تیلور مجدد بلورهای نمک موجب جدایش ورقه ای و دانه به دانه ماسه سنگ ها می گردد در این تصویر سطوح هموار برآمدگی ها و قوس ها بیانگر آن است که این سطوح تحت تاثیر دیگر فرایندهای فرسایشی همچون فرسایش تندآب و باد نیز می باشد.