گسترش فیزیکی نابسامان و بی‌رویه شهرها یکی از مشکلات شهر و شهرنشینی جهان سوم در دوران معاصر می‌باشد؛ به طوری که طی فرآیندی مداوم محدوده‌های فیزیکی و فضاهای کالبدی شهر در جهات عمودی و افقی به لحاظ کمی و کیفی رشد می‌یابد و اگر این روند سریع و بی‌برنامه باشد به ترکیبی نامتناسب از فضاهای شهری مشکل‌زا خواهد انجامید. لذا یکی از علل شکل‌گیری این روند و همچنین یکی از مهم‌ترین پیامدهای آن حاشیه‌نشینی شهری است. جریان توسعه شهری در ایران طی سی سال گذشته باعث گردید که جمعیت شهرنشین بالغ بر دو برابر گردد و عملاً سرعت آن از ظرفیت و توانایی دولت و شهرداری‌ها در فراهم نمودن زیر ساخت‌ها، ارائه خدمات و ایجاد اشتغال شهری به شدت پیشی گیرد.
شهر زاهدان نیز به عنوان بزرگترین شهر در جنوب شرق ایران یکی از بی‌قاعده‌ترین روندها در گسترش فیزیکی شهری را طی سه دهه گذشته دارا بوده است؛ به طوری که از ۹۳۷۴۰ نفر در سال ۱۳۵۵ جمعیت آن به ۵۳۲۲۷۰ نفر در سال ۱۳۸۲ افزایش یافته و در واقع به طور متوسط سالانه ۶.۶ درصد رشد داشته و در حال حاضر حدود ۳/۱ از جمعیت شهری آن حاشیه‌نشین می‌باشند. در عین حال بخش زیادی از جمعیت آن در فقر و بیکاری مطلق به سر می‌برند، که این امر منجر به افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی و ناهنجاری‌های فضایی – کالبدی در سطح شهر گردیده است.
کریم آباد در شرق زاهدان یکی از نواحی حاشیه‌نشین این شهر است که بر اساس نتایج حاصل از نمونه‌گیری میدانی نگارندگان حدود ۳۵ درصد جمعیت آن را مهاجرین افغانی و ۶۵ درصد آن را نیز مهاجران روستایی که از سایر نواحی استان سیستان و بلوچستان به زاهدان آمده اند، تشکیل می‌دهد. عمده جمعیت ساکن در کریم آباد (۵۸ درصد) به دلیل پایین بودن سطح سواد و مهارت در بخش غیر رسمی اقتصاد، جذب و به شغل‌های کاذب و انگلی رو آورده‌اند. سرانه فضای مسکونی ۱۷ و جمع سرانه‌های شهری کریم آباد ۲۷.۲ متر مربع می‌باشد و در عین حال ۷۶ درصد خانوارها تنها در یک یا دو اتاق زندگی می‌کنند. ۸۰.۷ درصد واحدهای مسکونی فاقد پروانه ساختمان می‌باشند. همچنین وجود مسیرهای روباز فاضلاب و فضاهای غیربهداشتی در سطح شهر که منجر به شیوع انواع بیماری‌ها گردیده از دیگر آثار فضایی – کالبدی حاشیه‌نشینی در این ناحیه شهری است. نتایج حاصل از این تحقیق ضرورت بهسازی و توانمندسازی محلات حاشیه شهری را نشان داده و به راهکارهای آن خصوصاً در مورد کریم آباد زاهدان پرداخته شده است. فایل کامل این مقاله به صورت رایگان قابل دانلود است.
شهر زاهدان نیز به عنوان بزرگترین شهر در جنوب شرق ایران یکی از بی‌قاعده‌ترین روندها در گسترش فیزیکی شهری را طی سه دهه گذشته دارا بوده است؛ به طوری که از ۹۳۷۴۰ نفر در سال ۱۳۵۵ جمعیت آن به ۵۳۲۲۷۰ نفر در سال ۱۳۸۲ افزایش یافته و در واقع به طور متوسط سالانه ۶.۶ درصد رشد داشته و در حال حاضر حدود ۳/۱ از جمعیت شهری آن حاشیه‌نشین می‌باشند. در عین حال بخش زیادی از جمعیت آن در فقر و بیکاری مطلق به سر می‌برند، که این امر منجر به افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی و ناهنجاری‌های فضایی – کالبدی در سطح شهر گردیده است.
کریم آباد در شرق زاهدان یکی از نواحی حاشیه‌نشین این شهر است که بر اساس نتایج حاصل از نمونه‌گیری میدانی نگارندگان حدود ۳۵ درصد جمعیت آن را مهاجرین افغانی و ۶۵ درصد آن را نیز مهاجران روستایی که از سایر نواحی استان سیستان و بلوچستان به زاهدان آمده اند، تشکیل می‌دهد. عمده جمعیت ساکن در کریم آباد (۵۸ درصد) به دلیل پایین بودن سطح سواد و مهارت در بخش غیر رسمی اقتصاد، جذب و به شغل‌های کاذب و انگلی رو آورده‌اند. سرانه فضای مسکونی ۱۷ و جمع سرانه‌های شهری کریم آباد ۲۷.۲ متر مربع می‌باشد و در عین حال ۷۶ درصد خانوارها تنها در یک یا دو اتاق زندگی می‌کنند. ۸۰.۷ درصد واحدهای مسکونی فاقد پروانه ساختمان می‌باشند. همچنین وجود مسیرهای روباز فاضلاب و فضاهای غیربهداشتی در سطح شهر که منجر به شیوع انواع بیماری‌ها گردیده از دیگر آثار فضایی – کالبدی حاشیه‌نشینی در این ناحیه شهری است. نتایج حاصل از این تحقیق ضرورت بهسازی و توانمندسازی محلات حاشیه شهری را نشان داده و به راهکارهای آن خصوصاً در مورد کریم آباد زاهدان پرداخته شده است. فایل کامل این مقاله به صورت رایگان قابل دانلود است.
