این مقاله مروری است بر مفهوم تراکم ساختمانی و بررسی اسناد و ضوابط و مقررات مصوب در اینباره، طی سالهای گذشته در تهران. اگرچه موضوع و مصادیق تراکم بارها و به شکلهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، به نظر میرسد در آستانه تصویب و ابلاغ طرح جامع سوم تهران که میتواند مقطعی سرنوشتساز باشد، نیاز به بازنگری در تعریف و نحوه بهکارگیری این مفهوم در طرحها و سیاستگذاریهای شهرسازانه وجود دارد؛ زیرا اگر اینبار نیز با دیدگاههای قبلی و بدون درکی صحیح و قانونمندشده از تأثیر تراکم ساختمانی (به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای شهرسازی)، بر بعد کالبدی مسکن و مآلا کیفیت محیطی و تعاملات اجتماعی، به این موضوع پرداخته شود، مشکلات ناشی از آن همچنان و احتمالا بیش از قبل، گریبانگیر شهرها خواهد بود. به همین دلیل است که باید نگاهی به راه آمده تا این مقطع و برهه حساس داشت.مهمترین دستاورد قرن حاضر در توسعه شهری،توجه به حقوق شهروندی و زوایای کیفی دراین باره است. تسلط نگرش کمی به توسعه، طی دوران متمادی در سطوح متفاوت برنامهریزی و مدیریت شهری از یک سو و فقدان دستور کار قانونی و رسمی در امر توسعه شهری از سوی دیگر، از جمله مهمترین عوامل عقبماندگی کلانشهر تهران و فاصله روزافزون آن از شاخصهای جهانی توسعه شهری است. مداخله غیر متخصصانه، مانند فروش مازاد تراکم و ساختوسازهای بیرویه و بدون برنامه بخصوص در بخش مسکن، در سطح کلانشهر تهران، و البته سایر شهرهای بزرگ ایران، که بدون توجه به تنوع و تفاوت در اراضی شهری و صرفا برای کسب درآمد شهرداری و تأمین سود معدودی سرمایهگذار رخ داده است، موجب تنزل کیفیت محیط شهری و ناپایداری در زمینه ایمنی، سلامت و رفاه شهروندان و عرصههای زیستمحیطی شده است. طی این مقاله ابتدا به تعریف اجمالی تراکم ساختمانی و تعاریف و مفاهیم مرتبط با آن پرداخته شده است. سپس به عنوان نمونهای از یک طرح برنامهریزیشده، آییننامه منطقهبندی در نیویورک معرفی و طی مقایسه تطبیقی با قوانین و مقررات مصوب تهران در زمینه تراکم ساختمانی مسکن، نتیجهای در رابطه با لزوم تدوین قوانین و مقررات متناسب و معیارهای مؤثر بر آن حاصل خواهد گردید. فایل کامل این مقاله به صورت رایگان قابل دانلود است.
