چکیده:

مراجعه به سوابق تاریخی شهر ها نشان می دهد که از دیرباز، استحکامات دفاعی متنوع به دلایل امنیتی، اقتصادی و اجتماعی دارای اهمیت ویژه ای بوده است. به عنوان مثال می توان به دروازه، حصار، بارو و خندق اشاره نمود. مطالعه این ساختارهای دفاعی، اطلاعات مفیدی در ارتباطات شکل گیری اولیه معماری و بافت شهری و گسترش شهرها ارائه خواهد داد.

مطالعه حاضر، با هدف معرفی و بازشناسی ساختارهای دفاعی و تاثیر آنان بر گسترش کالبدی شهر قم صورت گرفت. در این پژوهش روش تحقیق، از نوع توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای بوده و با بهره گیری از مستندات تاریخی از جمله سفرنامه ها و اسناد تصویری و همچنین استنباط های عقلی به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان دادند که حصارها و دروازه های شهر قم در تعریف قلمروهای تحت نفوذ و کنترل دسترسی ها و توسعه های شهر قم موثر بوده اند.

این استحکامات در قره تپه، شاملِ قلعه کوچکی با حصار و برج، در چهار گوشه آن از حدود ۴ تا ۶ هزار سال قبل میلاد، قلعه دختر در دروان ساسانی تا جدیدترین آنها در مکان کنونی شهر قم مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار وجود داشته اند. همچنین به دلیل وجود حصارهای بیضی و دایره ای شکل عمدتا گسترش شهر قم تا دوره قاجار هماهنگ با این اشکال بوده است و در دوره پهلوی و دروان معاصر به دلیل از بین رفتن حصار و دروازه ها، شهر شکل خطی با ساختارهای موازی به خود گرفته است.

واژگان کليدي:  دروازه ها ، ورودي شهري ، قم ، حصار ، برج و بارو .

تعداد صفحات: ۱۳صفحه

محل انتشار: پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران ، شماره ۱۴،پاییز ۱۳۹۸

فایل PDF مقاله نقش استحکامات تدافعی در شکل گیری کالبدی شهر های ایران از گذشته تا امروز (مطالعه موردی: دروازه های قم) به صورت رایگان از طریق لینک زیر می توانید دانلود نمایید.