دو مفهوم از فضای شهری در کالبد شهر ایرانی قابل درک است . یکی مفهوم «آرمان شهر دولتی ایرانی » است که در آن دولت نیازمند تعامل با مردم نیست و مکانی نیز در شهر برای این موضوع در نظر گرفته نمی‌شود، مانند تمامی قلعه شهرهای قدرت مادی و پارسی ایران . دیگری مفهوم «دولت شهر آرمانی ایرانی » است که در آن حضور مردم در عرصه تصمیم‌گیری‌های دولتی مطرح بوده و مکان میدان مرکزی در شهر بدین منظور اختصاص یافته است، مانند شهرهای پارسی هلنی و پارتی که چون این میدان، صحن معبد نیز می‌باشد، مفهوم یک دولت شهر آرمانی ایرانی نیز دارد. سازمان شار ایرانی در دولت اشکانی از یک سو با تبعیت از قدرت پادشاه شهر دارای حصار و قلعه بوده است، و از سوی دیگر دولت- شهری است که در آن از آرای مردم در تصمیم گیری های حکومتی استفاده می شود، که مکان جلوه این حضور اجتماعی ، میدانی در جلوی معبد ایرانی بوده است . چون این میدان حکومتی در راستای باورهای دینی و آرمان های ایرانی شکل می گیرد ، مفهوم فضای شهری ایرانی در این دوره یک «دولت شهر آرمانی ایرانی » است. به منظور اثبات فرضیه های فوق، تعریفی از موضوع فضای شهری به تشریح مفاهیم ذهنی و مصادیق عینی، در مکاتب شهرسازی پرداخته می‌شود. سپس تاریخ مفاهیم دولت شهرهای ایرانی و یونانی در سیر تحول شهرسازی ایران نسبت به هم مقایسه می‌شوند. عدم تمایل به مردم سالاری بودن حکومت‌های ایرانی، قلعه شهرهای مادی و پارسی با دولت شهر آرمانی مردم سالارانه که در شهر هاترا عنوان گشته مطرح می‌شود. فایل کامل این مقاله به صورت رایگان قابل دانلود است.